چۆن تەماتە دەخورێت؟¹

لە کەبابخانەکان تەماتەیەکت بۆ دەهێنن بە قەد دوو سندی دەبێت، تەنها دوو کەرتیان کردووە. هەرگیزیش چەقۆیەکت بۆ ناهێنن تەماتەکەی پێ قاش بکەیت. وەکو نەریتێکی باویش هەموو کەبابخانەکان و تەنانەت عەرەبانەی سەر جادەکانیش کوێرانە هەر وا دەکەن.

باشە کەس تا ئێستا نەیپرسیوە: «ئەرێ تەماتە چۆن دەخورێت؟ ئایا بە قاڵب دەخورێت؟ بە نیوقاڵب؟ ئایا تەماتەی سەر قاپەکە بۆ دەمت دەبەیت؟ یان دەمت بۆ تەماتەی سەر قاپەکە دەبەیت؟» هەر چۆنێک لێکی دەدەیتەوە کە ئەگەر ئەو کەرتە بۆمبە بخەیتە دەمتەوە بیست خولەک جوینی دەوێت. ئەگەر بیشیخەیتە ناو پارووەکەتەوە لە کاتی قەپلێدانەکەدا لەژێرەوە یان دادەچۆڕێت، یان فیق تەماتەکە خۆی دەخزێتە کۆشتەوە و لە هەردوو بارەکەدا تاتایە لەکەکەی بە جلەکانتەوە لێنابێتەوە. تەنانەت لەو چێشتخانانەشدا کە شێفەکانیان یان تورکن یان نیمچەتورکن هەر هەمان تاس و حەمامە، بەڵام تەنها جیاوازی ئەوەیە لەوێ تا ڕادەیەک دەوێریت داوای چەقۆ بکەیت، یان خۆی لەسەر مێزەکە دانراوە.

هەموو نەریتێک شایستەی هێشتنەوە نییە²

لە سایەی پەتای دەبەنگییەوە، کە زۆربەی خەڵکان سەربەرزانە هەرچی خووی خراپ هەیە بە ناوی «خاکێتی» و «سادەیی»ەوە پەیڕەوی دەکەن، خوانەخواستە ئەگەر لە چێشتخانەیەکی میللیدا داوای چەقۆ یان چەتاڵ بکەیت، کە هێمای جیهانیی چێشتخانەن، پێت ڕادەبوێرن و لەوانەشە تووشی شەڕ ببیت. شاگردەکە دێت و دەڵێت: «چەقۆت بۆ چییە؟ شەڕ دەکەیت؟» تۆش دەڵێیت: «نا، ئەو تەماتەیە قاش دەکەم». ئینجا ئەو دەکەوێتە ئامۆژگاریکردنت و دەڵێت: «کوڕە هەر وا بکە دەخورێت، ئەوەندە ناسک مەبە! دەترسم تۆ لەوانە بیت کە بە چەتاڵیش نان دەخۆیت و بە باوکیشت دەڵێیت پاپی؟! کوڕە بابە تۆزێک خاکی بە و وەکو خەڵک بژی!». ئەگەر داوای چەتاڵیش بکەیت دەڵێن: «چییە مامە؟! چەتاڵت بۆ چییە؟ کوڕی دکتۆرە ناسکەیت؟ خولە، ئا بڕۆ چەتاڵێکی بۆ بکڕە، ئەم برادەرەمان کوڕی عەقارییە و بە باوکی دەڵێت پاپی!». خولە دێت و دەڵێت: «چەتاڵت بۆ چییە؟ هەر وا بکە دەخورێت. قەیچێکە با دەستت پیس بێت! شت بە پیسی خۆشە!». من جگە لەوەی لە پەتای دەبەنگیی خەڵکی گشتی نیگەرانم، ئێستا پرسیارە سەرەکییەکەم تا ئێستا وەڵام نەدراوەتەوە. چۆن تەماتە دەخورێت؟

1. لە ٨ی ئابی ٢٠١٣دا نووسیومە. لە ١٨ی ئاداری ٢٠٢١، ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٢١، ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٥دا  پیایدا چوومەتەوە. ↩︎
2. لە لاقەکردنی دیاسدا بە درێژی لەسەر ئەم وتەیە دوواوم. ↩︎