گۆرانییەکەی فێرگس

گۆرانییەکەی فێرگس[1]

داخۆ ئێستا کێ بێ لەگەڵ فێرگس بڕوا

تا تارای تاری قووڵایی جەنگەڵ ببڕێ و

لەسەر کەنارە تەختەکە[2] سەما بکا؟

هۆ کوڕەکە، ئەو برۆ ئاڵەت هەڵببڕە،

تۆش کچەکە، پێڵووی ناسکت بڵند کە،

بەسە ترس، بە هیواوە ڕابمێنن.

چیتر بەسە دۆشدامان و پیشخواردنەوە

بۆ تاڵاوی ڕازی ئەوین،

چونکە فێرگس گالیسکەی مس دەئاژووێ و

تاریکستانی جەنگەڵ و

سینەی سپیی دەریای تار و

گشت ئەستێرە گەڕۆک و ژاکاوەکانیش

ڕام دەکات و دەیانخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە.

[1] نووسینی ولیەم بەتڵەر یەیتس (١٨٦٥-١٩٣٩)، لە ١٩ی شوباتی ٢٠٢١دا وەرمگێڕاوە. ناونیشانی هۆنراوە ئینگلییەکە «کێ لەگەڵ فێرگسدا دەڕوا»یە، جەیمس جۆیس وتوویەتی: «جوانترین هۆنراوەی هەموو جیهانە» یەیتس هۆنەر و شانۆنووس و یەکێک بووە لە گرنگترین نووسەرەکانی ئایرلاند و سەدەی بیستەم، لە ساڵی ١٩٢٣دا خەڵاتی نۆبڵی وێژەی وەرگرتووە.

فێرگس ماک ڕۆییخ لە ئەفسانەی ئایریدا برای پاشای ئۆڵستەرە و سەردەستەی تیپی سوارەی پاشاییە و مەشق بە جەنگاوەران دەکا. ئۆڵستەر و کۆنەخت دووانن لە هەرێمەکانی ئایرلاند. براکەی فێرگس لە جەنگێکدا دەکوژرێ و بە گوێرەی نەریتی میرات، دەبێ فێرگس ببێ بە پاشا. فێرگس دەشیەوێ براژنەکەی خۆی بخوازێتەوە، بەڵام براژنەکەی بۆ شووکردنەوە مەرجێکی هەیە، ئەویش ئەوەیە دەبێ کوڕەکەی خۆی، کە ناوی (کرۆخۆر ماگنێسا)یە، بۆ ماوەی ساڵێک پێش فێرگس ببێ بە پاشا. فێرگس قایل دەبێ و کرۆخۆری برازای دەبێ بە پاشا. بەڵام ئەم برازایە ئەوەندە پاشایەکی باش و لێهاتوو دەردەچێ، کە دوای ساڵەکە پیاوماقووڵانی ئۆڵستەر دەیکەنە پاشای هەمیشەیی خۆیان. فێرگس لای گرنگ نییە و کارەکەی خۆی وەک سەردەستەی سوارە و سوپا پێ خۆشە و دەست دەکاتەوە بە مەشقی جەنگاوەران. یەکێک لە قوتابییە جەنگاوەرەکانی ناوی (زەتانتا)یە و کە گەورەتر دەبێ، شەڕکەرێکی گەورەی لێ دەردەچێ و بە ناوی (کووخۆلین) دەناسرێ. ڕۆژێک پاشا کروخۆر بانگهێشتی ماڵی سەرۆکی هۆزەکەیان دەکرێ، بەڵام لەوێ لە پرزانگی ژنی سەرۆکی هۆزەکەیدا گوێی لە قیژەی مناڵێک دەبێ. دواتر ئەم مناڵە لە دایک دەبێ و کچ دەردەچێ و ناوی دەنێن (دییەدرە). بەڵام کروخۆر بەردەوام قیژەی مناڵەکە لە سکی دایکیدا لێکدەداتەوە و دواجار دەچێتە لای گەورەی درویدەکان، سەرۆکی درویدەکان ئەم قیژەی ناو پرزانگە وا لێکدەداتەوە کە دییەدرە کە گەورە بوو دەبێ بە جوانترین کچی ئایرلاند، بەڵام ئەگەر شوو بە پاشا بکا، ئەوا کارەساتێک تووشی ئۆڵستەر دەکا. کارەساتەکەش ئەوەیە کە هەموو جەنگاوەرەکانی ئۆڵستەر بە فێرگسیشەوە، دەردەکرێن. ڕاوێژکارەکانی پێشنیار دەکەن مناڵەکە بکوژن، بەڵام کروخۆر دەکەوێتە خەیاڵی جوانیی ئایندەی کچەکەوە، دایدەنێ کە دییەدرە گەورە بوو بیخوازێ. کە دییەدرە گەورە دەبێ، کروخۆر دەیخوازێ، بەڵام ئەو نایەوێ شووی پێ بکا چونکە زۆر لەو بەتەمەنترە، بەڵکو حەز لە کوڕێک دەکا بە ناوی (نۆیشا)وە، کە یەکێکە لە جەنگاوەرەکانی ژێردەستی فێرگس و ئامۆزای کووخۆلینە. دییەدرە لەگەڵ نۆیشادا ڕەدوو دەکەوێ و جەنگاوەرەکانی کروخۆر دوایان دەکەون و ئەوانیش خۆیان دەشارنەوە. پیاوماقووڵان پێشنیار دەکەن کروخۆر لێیان ببوورێ و ئاشت ببنەوە تا بگەڕێنەوە. نۆیشا بە مەرجێک ڕازی دەبێ بگەڕێتەوە، ئەویش ئەوەیە کە فێرگس و هەندێ لە سوارەکان لەگەڵیدا بن تا بۆ ئۆڵستەر دەگەڕێنەوە. ئەگەرچی دییەدرە هەست دەکا پیلانێک لە پشت ئەمەوە هەیە و کروخۆر دەیەوێ هەڵیانبخڵەتێنێ، نۆیشا گوێ ناداتێ. فێرگس دەیانگەڕێنێتەوە، بەڵام لە ڕێگادا سەرۆکهۆزێک بانگهێشتی فێرگس دەکا بۆ نانخواردن و ئەویش بە دەنگ بانگهێشتەکەوە دەچێ. نۆیشا و دییەدرە ناچار دەبن لەگەڵ (فیاها)ی کوڕی فێرگسدا بڕۆن. لەم کاتەدا دەردەکەوێ کە کروخۆر ئەمەی بۆ پیلان گێڕاوە و پیاوکوژێکی بە دوایاندا ڕاسپاردووە کە نۆیشا بکوژێ، لەم پەلامارەدا نۆیشا و فیاهای کوڕی فێرگسیش دەکوژرێن و دییەدرە بە دیلی دەگەڕێنرێتەوە لای کروخۆر. کە فێرگس ئەمە دەبیستێتەوە کۆمەڵێک جەنگاوەر کۆ دەکاتەوە و هەڵدەکاتە سەر برازاکەی خۆی و زۆربەی پاسەوانەکانی و خێزانەکەی دەکوژن و ئاگر لە کۆشکەکەی بەردەدەن، بەڵام دەستی بە خۆی ناگا. پاشان لە داخی مردنی کوڕەکەی و خیانەتی برازاکەی، ئۆڵستەر بە جێ دەهێڵێ و پەیوەندی بە دوژمنانی ئۆڵستەرەوە دەکا، کە شانشینی کۆنەختن. هەر زووبەزوو، فێرگس دەبێتە متمانەپێکراوترین ڕاوێژکاری شاژنی کۆنەخت کە ناوی (مێڤ)ە، دواتریش ئەوینداری یەک دەبن، سەرەڕای ئەوەی مێڤ شووی کردووە و ژنی پاشای کۆنەختە کە ناوی (ئەڵیڵ)ە. فێرگس حەوت ژنی پێویستە لە شەوێکدا تا ئارەزووی دابمرکێتەوە، بەڵام مێڤ و ژنێکی تر بە تەنیا دەتوانن ئارەزووی ئەو تێر بکەن، ژنەکەی تر ناوی (فڵییاژ)ە، کە بانووخودای ڕەشەوڵاخ و مناڵبوونی کەڵتییەکان بووە. دواتر فێرگس فلییاژ دەخوازێ و پەیوەندیشی لەگەڵ مێڤدا دەمێنێتەوە. پاش ماوەیەک شەڕ لە دژی ئۆڵستەر هەڵدەگیرسێنێتەوە. لە شەڕەکەدا فێرگس کروخۆر ئابڵووقە دەدا، بەڵام بە هۆی لێهاتوویی کووخۆلینەوە، کە قوتابیی خۆی بوو و لە بەرەی ئۆڵستەردا دەجەنگێ، فیرگس سەرکەوتوو نابێ و شەڕەکە بە قازانجی کووخۆلیندا دەشکێتەوە. مێڤ هەست بە شەرمەزاری دەکا و بڕیار دەدا بێ فێرگس لەگەڵ ئۆڵستەردا بجەنگێ و خۆی سەروکاریی جەنگەکە دەکا و کۆنەخت بە جێ دەهێڵێ. فێرگس و ئەڵیڵ لە کۆنەخت تەنیا دەمێننەوە و ئەڵیڵیش لە تۆڵەی ئەوەی فێرگس لەگەڵ ژنەکەیدا جووت بووە، فێرگس دەکوژێ.

ئەمەی خوارەوە دەقە ماکەکەی یەیتس خۆیەتی:

Who goes with Fergus?

Who will go drive with Fergus now,

And pierce the deep wood’s woven shade,

And dance upon the level shore?

Young man, lift up your russet brow,

And lift your tender eyelids, maid,

And brood on hopes and fear no more.

And no more turn aside and brood

Upon love’s bitter mystery;

For Fergus rules the brazen cars,

And rules the shadows of the wood,

And the white breast of the dim sea

And all dishevelled wandering stars.

[2] کەنارە تەختەکە: واتە کەنارەکە تەخت بێ، نەک تەختە بێ.