
دیمانەی خوێنەرێکی نموونەیی ئولیس و ڕاڤەکانی1
سازدانی: نەوا موکرجی
خوێنەری نموونەیی: ئاشنا موحەمەد
نەوا موکرجی: ڕۆژباش، خاتوو ئاشنا. پێش ئەوەی لە بارەی ئولیسەوە پرسیارت لێ بکەم، ئەرک نەبێت، خۆتمان پێ بناسێنە.
ئاشنا موحەمەد: ڕۆژباش. ناوم ئاشنا موحەمەدە. پەرستارم و بەکالۆریۆسم هەیە. دانیشتووی گەرمیانم.
نەوا موکرجی: پەیوەندیی خودیی خۆت لەگەڵ باسەکەی ئولیس و ڕاڤەکانیدا چۆن بوو؟ خۆتت لە نێو باسەکاندا دەدۆزییەوە؟ خۆتت لە نێو هیچ کەسێتییەکدا دەدی؟ ئەگەر بەڵێ، دەکرێت نموونەیەکم بدەیتێ؟
ئاشنا موحەمەد: بەو پێیەی کە کتێبەکە پڕیەتی لە شەپۆلی هۆش، پێم وایە نەک من، بەڵکو هەر کەسێک بیخوێنێتەوە بەشێک لە خۆیی تێدا دەبینێتەوە. بەڵام بۆ من بە تایبەت و ئەوەی کە زۆر ئازاری دڵی دابێتم تەنیایی بلوومە، لەگەڵ ئەو پەستانە کۆمەڵایەتییەی لەسەریەتی، چونکە خۆشم ئەزمونم کردووە.
نەوا موکرجی: بە چەندێک خوێندتەوە؟ ئایا هەموو ڕۆژ دەتخوێندەوە، یان پچڕپچڕ دەتخوێندەوە؟ ڕۆژانە زۆرترین لاپەڕەت خوێندبێتەوە چەند بوو؟ کەمترین لاپەڕەت خوێندبێتەوە چەند بوو؟
ئاشنا موحەمەد: خوێندنەوەی یەکەم جاری بەرگی یەکەمی ئولیس و ڕاڤەکانی دوو مانگی خایاند. بەڵام بە باشی لێی تێنەگەشتبووم. بۆیە کە بەرگی دووەم بڵاو کرایەوە، دیسان لە بەرگی یەکەمەوە دەستم پێ کردەوە. ئەم جارەیان نزیکەی چوار مانگ و نیوم پێچوو بۆ تەواوکردنیان. خوێندنەوەکەشم پچڕانی تێ دەکەوت. هەندێک جار لە حەفتەیەکدا تەنها یەك ڕۆژ کاتم هەبوو بۆ خوێندنەوەی. بەڵام حەفتەی واش هەبوو کە هەموو ڕۆژەکانی خوێندوومەتەوە. لەو باوەڕەدام زۆرترین خوێندنەوەم لە ڕۆژێکدا نزیکی بیست لاپەڕەی چیرۆکەکەی بووبێت، لەگەڵ ڕاڤەکەدا. کەمترینیشیان یەک لاپەڕەی چیرۆکەکە لەگەڵ ڕاڤەکەدا.
نەوا موکرجی: ئایا پشووی درێژت وەردەگرت لە خوێندنەوە؟ ئەگەر بەڵێ، بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: بەڵێ، پشووی درێژم وەرگرتووە. زۆر جار بە هۆی سەرقاڵی بووە. بەڵام لە ڕاستیدا هەندێك جار بە هۆی قورسیی کتێبەکەوە وزەم نەدەما و پێویستم بە پشوو دەبوو.
نەوا موکرجی: پێت وایە ڕاڤەکان یارمەتیدەر و ڕووناککەرەوەی ڕێی خوێندنەوەکەت بوون؟ ئەگەر بەڵێ، ئەوا پێت وایە ئەگەر ڕاڤەکانی تێدا نەبووایە چەندی لێ تێدەگەیشتیت؟
ئاشنا موحەمەد: بە دڵنیاییەوە بێ ڕاڤەکان نەمدەتوانی ٩٥٪ی کتێبەکە تێبگەم. تەنانەت کە دوو جار بەرگی یەکەمی کتێبەکەم خوێندەوە لەبەر ئەوە بوو کە خوێندنەوەی ڕاڤەکانم دوا دەخست، بۆیە لێی تێنەدەگەیشتم. خاڵێکی تریش ئەوەیە کە ڕاڤەکانیش فرە ئاسان نین! هەر پێویستت بە ڕوونکردنەوە دەبێت. من لەو کاتانەدا پەنام بۆ وەرگێڕی بەڕێز دەبرد.
نەوا موکرجی: ئەزموونی خوێندنەوەکەت چۆن بوو؟ قورس بوو؟ خۆش بوو؟ بەچێژ بوو؟
ئاشنا موحەمەد: لە ڕاستیدا خوێندنەوەی بۆم زۆر قورس بوو. چەندین جار یەک لاپەڕەم خوێندووەتەوە بۆ ئەوەی بتوانم لێی تێبگەم. بەڵام هەر ئەو قورسییەی وای لێ دەکات ئێجگار بەچێژ بێت. لە کۆتاییدا هەست بە شانازی دەکەیت کە ئەو قورسییەت تێپەڕاندووە و لێی تێگەشتوویت (کەمێک، هههه).
ئەو قورسییەی وای لێ دەکات ئێجگار بەچێژ بێت.
نەوا موکرجی: هیچ جێیەکی تێدا بوو بتخاتە قاقای پێکەنین؟ ئەگەر بەڵێ، کوێ و کوێ؟ لە یەک تا سێ نموونەم بدەیە.
ئاشنا موحەمەد: هەر جێیەک کە مەڵیگنی تێدایە پڕە لە پێکەنین. بۆ نموونە کاتێک بە ستیفن دەڵێت: «شاباشەکەی قوتابخانە؟ چەند؟ چوار کوید؟ یەکێکمان بدەیە» (ئەڵقەی یەکەم) یان ئەو کاتەی دەڵێت: «کێشەیەکی بچکۆلەمان ھەیە لەگەڵ ئەو خڕۆکە سپییانەدا» (ئەڵقەی یەکەم)، بە ڕاستی زۆر پێی پێکەنیم. بە گشتی مەڵیگن زۆر قسەی خۆشە. هەندێک جاریش بێزارییەکانی ستیفن و بلووم و ئەو کاتانەی گاڵتە بە خۆیان دەکەن زۆر خۆشن. بۆ نموونە ئەو شوێنەی ستیفن باسی بیرۆکەی نووسینی کتێبە ناونیشان پیتەکان دەکات (ئەڵقەی سێیەم). یان کاتێک قوتابییەکانی پێدەکەنن، ستیفن دەڵێت: «کەمێکی تر بەھێزتریش پێدەکەنن، کە بە بێتوانایی بەڕێوەبردنی من و ئەو کرێیە دەزانن کە باوکیان دەیدات» (ئەڵقەی دووەم).
نەوا موکرجی: بۆچی ئەو وتەیەی مەڵیگن لە بارەی خڕۆکە سپییەکانەوە خستیتیە پێکەنین؟
ئاشنا موحەمەد: چونکە مەڵیگن دکتۆرە، دەزانێت سیستەمی بەرگریی لەش، کە بەشێکی لە خڕۆکە سپییەکان پێک هاتووە، ڕێگە نادات تەنی نامۆ تێکەڵ بە لەش ببێت. بۆ نموونە کە کەسێک پێویستی بە ئەندامی کەسێکی تر دەبێت، دوای کۆڵێک پشکنین بۆی دەچێنن. هەندێک جار دوای چاندن، ئەگەر دیسان سیستەمی بەرگری قبوڵی پارچە جیاوازەکە نەکات، ئەوا فڕێی دەداتەوە. بۆ نموونە پێست. کەواتە مەڵیگن دەڵێت: تێکەڵبوونی عیسا و باوکی پێویستی بە واژۆی خڕۆکە سپییەکانە.
نەوا موکرجی: هیچ جێیەکی تێدا بوو خەمبار و دڵتەنگت بکات؟ یان بتخاتە گریان؟ ئەگەر بەڵێ، کوێ و کوێ؟ لە یەک تا سێ نموونەم بدەیە.
ئاشنا موحەمەد: بە ڕاستی هەر خۆی کتێبێکی تراژیدییە و لەو هەموو ئازارە وارگێڕی و کۆمەڵایەتی و دەروونییە دەردەبڕێت کە بلووم و ستیفن و بە گشتی جووەکان و خەڵکە دڵسۆزەکەی ئایرلاندی تێدان. بەڵێ گریاوم بۆ ئەو بارودۆخەی کە جووەکانی تێدا بووە. بۆ نموونە ئەو کاتەی بلووم گۆشتەکە دەکڕێت (ئەڵقەی چوارەم)، بیر لە جووبوونی گۆشتفرۆشەکە دەکاتەوە. ئەوە زۆر ئازاری دڵی دام. لەو کاتەشدا گریام کە بلووم لە دوورەوە بۆیلەنی بینی و نەیدەویست بۆیلەن ئەو ببینێت و بەپەلە ڕۆیشتە پەڕتووکخانەی نیشتمانییەوە (ئەڵقەی هەشتەم). بە ڕاستی ئەوە یەکێک بوو لە وردترین دیمەنەکانی ئازار کە هەرگیز خوێندبێتمەوە.
نەوا موکرجی: لە ڕووی تەکنیکی نووسینەوە، هیچی فێر کردیت؟ ئەگەر بەڵێ، دەتوانیت لە یەک تا سێ نموونەم بدەیتێ؟ پاشان پێم بڵێ، ئایا خودی دەقەکە فێری کردیت، یان ڕاڤەکان؟
ئاشنا موحەمەد: ئولیس یەک کتێب نییە، بگرە چوار دانە کتێبە! لە ڕووی تەکنیکەوە زۆر شتی تێدایە کە من تا ئێستا نەمبینیون. هەرگیز ڕۆمانێکم نەخوێندووەتەوە بەو شێوەیە پڕ بێت لە شەپۆلی هۆش و ئەو هەموو هێمایە، کە مەحاڵە بتوانیت بێ ڕاڤە لێی تێبگەیت. سەرەڕای ئەوەش نووسینەوەی تەواوی ڕووداوە فیزیکی و هۆشییەکانی دوو کەسێتی لە ماوەی یەک ڕۆژدا. بابەتی خاڵبەندییەکەشی بە ڕاستی جێگای بایەخە. هەروەها جیاوازیی ئەڵقەکانیش.
نەوا موکرجی: لە ڕووی ترەوە: زمان، هونەر، وارگێڕی، ژیان…تد. ئولیس و ڕاڤەکانی هیچیان فێر کردیت؟ ئەگەر بەڵێ، دەکرێت لە یەک تا سێ گرنگترین شتەکانم پێ بڵێیت؟
ئاشنا موحەمەد: ئولیس لای من تەنها کتێبێک نییە، بەڵکو پڕۆژەیەکی گەورەی ڕۆشنبیرییە. ئولیس پەنجەرەیەکی گەورە بوو کە بۆ من کرایەوە تا جیهانێکی فرەوان لە ئاینی مەسیحییەت و جوو، بارودۆخی وارگێڕی و کولتووری و وێژەیی ئەو کاتەی ئایرلاند، وێژەی کلاسیک و گریکی کۆن و چەندین شتی تری لێوە ببینم. لە ڕووی زمانەوە هەرچەند من دەقە ماکەکەم نەخوێندووەتەوە (کە هیوادارم ڕۆژێک بتوانم) و تەنها وەرگێڕانەکەیم خوێندووەتەوە، بەڵام شێرکۆ بێکەس ئاسا (بەڵام وەرگێڕان، وەرگێڕان!). نازانم ئەوەی بینیم دەوڵەمەندی و شیرینیی زمانی کوردی بوو، یان بەهێزیی خودی دەقەکە؟
ئولیس لای من تەنها کتێبێک نییە، بەڵکو پڕۆژەیەکی گەورەی ڕۆشنبیرییە
نەوا موکرجی: حەزت دەکرد چ کەسێتییەک ئامادەیی زیاتری هەبووایە؟ هەروەها چ کەسێتییەک ئامادەیی کەمتری هەبووایە؟ ئینجا هەردووکیان بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: سەرەڕای ئەوەی کە پیاوێکی بێ ئەتەکێتە، بەڵام پێم خۆش بوو مەڵیگنی زیاتر تێدا بووایە. هەم لەبەر ئەوەی قسەی خۆشە، هەم لەبەر ئەوەی ئەویش هزرێکی جیاوازی هەیە، هەم لەبەر ئەوەی هەر کاتێک پەیدا دەبێت جووڵە و گەرموگوڕییەک لە باسەکەدا دروست دەکات. هەروەها ڕەسڵ-یش، بەو پێیەی بەشێکە لە بووژانەوەی وێژەی ئایری، حەزم دەکرد زیاتر بەشدار بووایە و بیرۆکەکانی لە کتێبەکەدا زیاتر خرابایەتنە ڕوو. نەخێر، هیچ کەسێتییەکی تێدا نییە حەز بکەم نەبووایە. هەندێکیان لە ڕووی هزرییەوە کتێبەکەیان دەوڵەمەند کردووە، هەندێکیان بزوێنەری ڕەوتی باسەکەن.

نەوا موکرجی: پێت وایە هیچ لە دونیابینی و تێڕوانینت بۆ ژیان، یان بیروباوەڕێکی دیاریکراوت گۆڕابێت دوای خوێندنەوەی بەرگی یەکەم و دووەمی ئولیس و ڕاڤەکانی؟ ئەگەر بەڵێ چۆن و بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: بەڵێ، بێگومان. وەکو ئاماژەم پێی دا، زۆر شت هەبوون کە هەرگیز نەمزانیون و ئولیس فێریانی کردووم. ئولیس بیرۆکەی بۆ زۆر شت داومەتێ، زۆر شتیش هەبوون کە پێشتر گرنگیم پێان نەداوە، ئێستا بەدواداچوونیان بۆ دەکەم. دونیایەک کەسێتیی گرنگ و نووسەر و کتێبی پێ ناساندووم.
نەوا موکرجی: پێت وایە هیچ لە دونیابینی و تێڕوانینت بۆ خوێندنەوە گۆڕابێت دوای خوێندنەوەی بەرگی یەکەم و دووەمی ئولیس و ڕاڤەکانی؟ ئەگەر بەڵێ چۆن و بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: وردەکاری لە نووسینی شەپۆلە هۆشەکان و کاریگەرییان لەسەر ڕووداوەکان جێگەی بایەخێکی زۆر بوون بۆم. هەروەها بەکارهێنانی هێماکان، کە پێویستیان بە بەدواداچوون هەیە بۆ تێگەیشتن لە تەواوی باسەکە. لە ڕاستیدا نیشانەی پرسیاری خستە سەر ئەو ڕۆمانانەی کە پێشتر خوێندبوومنەوە کە ئایا گرنگیم بە هێما و وردەکارییەکانیان داوە؟! ئەوە نیگەرانی کردووم! ئەو قورسی و کاتە زۆرەشی کە ئولیس دەیەوێت جۆرێک لە پشوودرێژیی بۆ دروست کردووم، بە جۆرێک کە خوێندنەوەی کتێبی دوای ئەوم بە ڕاستی لا ئاسان بوو.
خاڵێکی زۆر گرنگ هەیە کە من لێی پەشیمانم، ئەویش ئەوەیە کە لەبەر چەند هۆیەک، پێش ئەوەی دەست بکەم بە خوێندنەوەی ئولیس ڕاوێژم بە هیچ کەسێک نەکرد. کتێبێکی لەو شێوەیەش، بێگومان، پێویستی بە ئامادەکارییە بۆ دەستکردن بە خوێندنەوەی، کە بێ ڕاوێژ ناکرێت و نایانزانیت.
نەوا موکرجی: ئێستا کە خۆت دوو بەرگی پەڕتووکەکەت خوێندووەتەوە، ئەگەر یەکێک وەک تۆی ئەو کاتە بیەوێت ئولیس و ڕاڤەکانی بخوێنێتەوە چیی پێ دەڵێیت؟ چۆن ئامۆژگاریی دەکەیت؟ دەتەویست ڕاوێژکار چی بە تۆ بڵێت؟ ئێستا هەلی ئەوەت هەیە تۆ ئەوە بە خەڵک بڵێیت.
ئاشنا موحەمەد: چەند ئامۆژگارییەکم هەن بۆ هەر کەسێک کە دەیەوێت ئولیس و ڕاڤەکانی بخوێنێتەوە.
١. ئەگەر سەرەتاکانی خوێندنەوەتە، جارێ پەلەت نەبێت لە خوێندنەوەیدا.
٢. زۆر زۆر باش دەبێت ئەگەر بتوانیت پێش خوێندنەوەی ئولیس و ڕاڤەکانی، ئۆدیسەی هۆمیرۆس و کۆمەڵێک لە بەرهەمەکانی شێکسپیر بخوێنیتەوە، بە تایبەتی هاملێت. ئەگەر بۆشت کرا، وێنەی هونەرمەند لە تافی لاویدا-ی جەیمز جۆیس بخوێنیتەوە. ئەمانە زۆر یارمەتیدەر دەبن لە تێگەیشتن لە ئولیس و ڕاڤەکانی. بە دڵنیاییەوە چێژێکی زیاتریش دەدەن بە خوێندنەوەکەت. ئەگەرچی لە بەشی ڕاڤەکانی ئولیس و ڕاڤەکانیدا زانیاریی زۆر باش لەسەر ئەو کتێبانە هەن، بەڵام بێگومان وەک ئەوە نابێت کە خۆت خوێندبێتنەوە.
٣. بەو پێیەی خوێندنەوەی ئولیس و ڕاڤەکانی کاتێکی زۆری پێویستە، دەمێک دوای ئەو دەستت ڕادەگات بە ڕۆمان یان چیرۆکی تر، بۆیە هەوڵ بدە دەبلن و ئەو شوێنانە ببینیت کە لە ڕۆمانەکەدا باسیان دەکات. وەک: وێنە و پەیکەری خواوەند و پەرییەکان، بگەڕێ بۆ تایبەتمەندێتییەکانیان؛ جەژن و بۆنەکان و ناوی گوڵ و خواردن و شێوازی جلوبەرگ. ئەگەر بتوانیت بڕێکی باشیان ببینیت، ئەوا بێگومان هەم چێژ و سوودی ئولیس و ڕاڤەکانی چەند قات دەبنەوە، هەم ناهێڵێت بێزار ببیت. دەزانم ئەمە کاتی زۆر دەوێت، بەڵام هەر لە نێو ئەو کاتەدایە کە خودی ڕۆمانەکە دەیەوێت.
٤. پێشەکییەکەی بە جوانی بخوێنەوە، هەموو قسەکانی وەرگێڕ لەسەر ئولیس و ڕاڤەکانی بە هەند وەربگرە. هیچ کات ڕاڤەکان دوا مەخە.
نەوا موکرجی: ئامادەیت وێڕای خوێندنەوەی وردت، جارێکی تر و لە کاتێکی تردا ئولیس و ڕاڤەکانی بخوێنیتەوە؟ ئەگەر بەڵێ، بۆچی؛ ئەگەر نەخێر، بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: پێم خۆشە ئەگەر بتوانم دیسانەوە بیخوێنمە. بە ڕاستی هەم بەچێژە، هەم ناوازەیە. بەڵام بەو پێیەی کاتێکی زۆر زۆری دەوێت و زۆریش قورسە، لەو باوەڕەدا نیم ئەگەر بشمەوێت بەم زووانە بتوانم.
نەوا موکرجی: هیچ ئەڵقەیەک بووە ئەڵقەی دڵخوازت؟ یان ئامادە بیت ئەم چرکەیە هەر وا بۆ خۆشی جارێکی تر بیخوێنیتەوە؟ ئەگەر بەڵێ، بۆچی؛ ئەگەر نەخێر، بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: ئەڵقەی سێیەم خۆشترین ئەڵقەیە بە لامەوە. بەڵێ، بۆ خۆشی، کەم کەمی لێ دەخوێنمەوە، بەڵام ناتوانم تەواوی بکەم.
نەوا موکرجی: ئایا هیچ پەڕتووکێکی هاوشێوەت خوێندووەتەوە؟ یان هەست دەکەیت لە هیچ شوێنێکدا ئولیس و ڕاڤەکانی لە پەڕتووکێکی تر بچێت؟
ئاشنا موحەمەد: نا، هەرگیز کتێبێکم نەخوێندووەتەوە لەسەر ئەم شێوازەی ئولیس و لە هیچ کام لەو کتێبانەش ناکات کە پێشتر خوێندوومنەتەوە.
نەوا موکرجی: کەسێتیی دڵخوازت هەبوو؟ ئەگەر بەڵێ، کێ و بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: بلووم و ستیفن-م خۆش دەوێت، بەڵام خۆشەویستیی پوخت نا. واتە خۆشەویستییەکەم بۆ بلووم زیاتر بەزەییە، هەرچەندە ڕەخنەی توندیشم لێی هەیە. خۆشەویستییەکەم بۆ ستیفن زیاتر سەرسامییە بە زانستەکەی. هەرچەندە دڵنیاشم کە ڕاشکاوییەکی نەگریسانە لە ڕەفتارەکانیدایە (وەک خۆی دەڵێت: بڕوانە ١: ٤٢).
نەوا موکرجی: کەسێتییەک هەبوو ڕقت لێی بێت؟ ئەگەر بەڵێ، کێ و بۆچی؟
ئاشنا موحەمەد: ڕقم لە مۆڵییە. نموونەیە بۆ جۆرێک لە خراپترین کەسێتی کە دەشێت مرۆڤێک هەیبێت. بۆیلەنیش هەروەها.
نەوا موکرجی: ئایا ئەڵقە جیاوازەکان هەستی جیاوازیان پێت دەدا؟ ئەگەر بەڵێ، چۆن؟
ئاشنا موحەمەد: بەڵێ. بۆ نموونە شەپۆلە هۆشەکانی ستیفن لە ئەڵقەی سێیەمدا، لەگەڵ گفتوگۆکانی لەگەڵ ڕۆژنامەوانەکانی ئەڵقەی حەوتەمدا، لەگەڵ کێشە ئابووری و پیشەییەکەی لە ئەڵقەی یەکەم و دووەمدا سێ لایەنی جیاوازی ژیانی دەردەخەن. هەر یەکێک لەم ئەڵقانە بە جۆرێک کاریگەرییان لەسەرم هەبوو بۆ بڕیاردان لەسەر ستیفن و تەواوی نووسینەکە.
نەوا موکرجی: ئایا شێوازی نووسینەکە نەدەبووە ڕێگر لە بەردەم ڕەوتی گێڕانەوە و تێگەیشتنتدا؟ ئەگەر بەڵێ، چۆن؟
ئاشنا موحەمەد: ئەوەی کە هەندێک جار ڕاڤەیەکی چەند لاپەڕەیی بۆ یەک وشە، یان یەک ڕستە نووسراوە، دووری دەخستمەوە لە ڕێڕەوی باسەکە. کە ڕاڤەکەش تەواو دەبوو، دەبووایە چەند جارێک دەقەکە بخوێنمەوە بۆ ئەوەی لێی تێبگەم. ئەمە ئارامگرییەکی باشی دەویست.
نەوا موکرجی: ئایا هەست دەکەیت ناوەرۆکی پەڕتووکەکە پەیوەندیی بە دۆخی کورد یان کوردستانەوە هەبێت؟ ئەگەر پەیوەندیی هەبوو، ئەوا لە کوێدا بوو؟ دەتوانیت نموونەیەکم بدەیتێ؟
ئاشنا موحەمەد: بەڵێ.
هەوڵدانی ئەو وەختەی خەڵکی ئایرلاند بۆ سەربەخۆیی و دەرکردنی دوژمن و بووژاندنەوەی چاند و وێژەی ئایری لە لایەن ڕۆشنبیرانیانەوە تەواو پەیوەندیدارن بە کێشە نیشتمانی و نەتەوەییەکانی خۆمان. ئەو باسە نیشتمانییانەی لەناو ئولیسدا هەن دروست ئەو باسانەن کە لەناو هەموو کۆبونەوەیەکی کوردە دڵسۆز و ڕەسەنەکانی خۆماندان. یان بۆ نموونە ئەو هەستەی کە بەرانبەر ئینگلەکان هەیانە هەمان ئەو هەستەیە کوردێک بەرانبەر داگیرکەر هەیەتی.
نەوا موکرجی: هیچ وتەیەکی پەڕتووکەکە هەیە کاری لێت کردبێت و هێشتا لە بیرتدا مابێتەوە و دووبارە بێتەوە لە یادتدا؟ ئەگەر بەڵێ، کام وتەیە؟ ئەگەر لە دانەیەک زیاترە هەر پێم بڵێ.
ئاشنا موحەمەد: زۆر وتەی تێدایە کە من زۆر سەرسامیانم. بۆ نموونە کاتێک ستیفن لە گوێئاوی ساندیماوتدا چاوی داخستووە (ئەڵقەی سێیەم) و دوایی دەیەوێت بیکاتەوە، دەڵێت: «ئایا بە گوێئاوی ساندیماونتدا بۆ ناو تاتایی دەڕۆم؟»، ئینجا دواتر دەڵێت: «ئەگەر بیکەمەوە و بۆ تاتایە لە ناو نازوڵاڵییە ڕەشەکەدا بم». دواییش کە چاو دەکاتەوە دەڵێت: «ئەوەتا ھەموو کاتێک بێ تۆ: تاتاشە ھەر وا دەبێت، جیھانی بێکۆتا». هەروەها کاتێک پڕۆفیسۆر ماکهیو (ئەڵقەی حەوتەم) دەڵێت: «ئێمە ھەمیشە بۆ دۆزە دۆڕێنراوەکان دڵسۆز بووین»!
نەوا موکرجی: بۆچی ئەو وتەیەی ماکهیو لە یادتدا ماوەتەوە؟ دەتوانیت بۆچوونی خۆت بڵێیت لەسەر ئەوە؟
ئاشنا موحەمەد: ئەو شکستەی لەو ڕستەیەدا ئاماژەی پێ دراوە شکستی شۆڕشێکی ئایرەکانە بە ڕابەرایەتیی ڕۆبێرت ئێمێت کە لە دژی ئینگلەکان ئەم شۆڕشەیان هەڵگیرساندووە. وەک لە ڕاڤەکەی ئولیس و ڕاڤەکانیشدا (بڕوانە بەرگی یەکەمی ئولیس و ڕاڤەکانی، ٦: ٣٣٩) ئاماژە بەوە دەدات کە نووسەرێک لە بارەی شۆڕشەکەوە دەڵێت: «خودی نەخشە[ی شۆڕشەکە] ڕێکوپێک و کردارەکی بوو، بەڵام جێبەجێکردنەکەی تا پلەی گاڵتەجاڕی نالەبار بوو». ئێمێت لە شۆڕشەکەیدا پشتی بە ناپۆلیۆن و فەڕەنسییەکان بەستووە هاوکاریی بکەن و دژی ئینگلەکان سەری بخەن. بەڵام ناپۆلیۆن و فەڕەنسییەکان هاوکارییان نەکردوون و شۆڕشەکە شکستێکی گەورە و لەسێدارەدانی ڕابەرەکانی لێ کەوتووەتەوە. کەچی وێڕای شکستی شۆڕشەکەی ئێمێت، سەد ساڵ دواتریش خەڵکی ئایرلاند وێنەی ئێمێتیان لە ماڵەکانی خۆیاندا هەڵواسیوە و شکۆیان بەو شۆڕشە داوە کە سەرلەبەری شکست بووە.
لێرەدا لێکچوونێک لە نێوان کورد و ئایرەکاندا هەیە، ئەویش بەپیرۆزدانان و هۆگربوونە بە شکستەوە، هەروەها ترس و خۆدزینەوە لە سەرکەوتن و هۆکارەکانی. شۆڕشەکەی ئێمێت چەند وێنەیەکی مێژووی کوردمان بە بیر دەهێنێتەوە. ئێستانان کێشەی گەورەی ئێمە خزمەتکردن و دڵسۆزی و بەپیرۆزدانانی هەندێک شۆڕشی دۆڕێنراوی ئامانجتەڵخ و هەندێک سیاسی و ئایدۆلۆژیای شکستخواردووە. لە ڕاستیدا ئەم شۆڕشانە نەک خزمەتیان بە کێشەی کورد و سەربەخۆیی کوردستان نەکردووە، بەڵکو زیانی گەورەشیان پێ گەیاندووە (وەک لە بەرهەمەکەیاندا دیارە).
جا بە ڕای من ئەو ڕستەیەی ماکهیو، کە دەڵێت: «ئێمە ھەمیشە بۆ دۆزە دۆڕێنراوەکان دڵسۆز بووین» پرسیاری گەورە و چارەنووسساز لای ئێمە دەورووژێنێت لە بارەی ئەوەی کێن ئەو سەرکردانەی شایەنی دڵسۆزیی ئێمەن و بە ڕاستی لە پێناو سەربەخۆیی کوردستان و دروستکردنی دەوڵەتدا خەباتیان کردووە و دەیکەن؛ هەروەها کێن ئەو شۆڕشگێڕ و سیاسی و ڕۆشنبیرانەش کە شکستیان هێناوە و دەبێت هزر و ڕێبازەکەیان وە لا بنێین و دیسان نەبنەوە بە قەڵەمهەڵگری خەبات.
دەبێت بپرسین: هۆکارەکانی شکست و شکۆدان بە شکست لای ئێمەی کورد چین؟ بۆچی ئێمە هەمیشە بەرپرسیارێتیی شکستی خۆمان خستووەتە ملی دوژمنەکانمان؟ بە ڕای من ئەمە لای هەر کوردێک کە بە ڕاستی سەربەخۆیی کوردستانی دەوێت، جێگای گرنگیپێدانە.
- لە ١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٥ پرسیارەکانم نارد. ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٥ هەموو وەڵامەکانم بۆ هاتەوە و ئەم دیمانەیەم تەواوم کرد. ↩︎